Søndagspreika og 50-årskonfirmantane

Kor lenge varar skam?

For ikkje lenge sidan la eg ut noko eg aldri hadde gjort om eg hadde sjekka kjelda godt nok. Heldigvis fekk eg eit par venlege korreks, og var snar nok til å slette. Så kjem spørsmålet: Kor lenge skal eg skamme meg over dette? Er det nok med eit par timar, eller skal eg bruke lengre tid? Skam er sjølvbebreiding og har lite for seg om det blir med det.

Ei kvinne me møter hjå evangelisten Johannes brukar skamma si ikkje berre konstruktivt, men også som springbrett til det nye livet som blir ansleis enn det var før. Slik vart det forkynt i Rindal kyrkje siste sundagen i august:

Jesus og samaritanene. Joh. 4, 27-30 og 39-43

I det samme kom disiplene hans, og de undret seg over at han snakket med en kvinne. Men ingen av dem spurte hva han ville eller hvorfor han snakket med henne.

Kvinnen lot nå vannkrukken sin stå og gikk inn i byen og sa til folk: «Kom og se en mann som har fortalt meg alt det jeg har gjort! Han skulle vel ikke være Kristus?» Da dro de ut av byen og kom til ham.

Mange av samaritanene fra denne byen kom til tro på Jesus på grunn av kvinnens ord da hun vitnet: «Han har fortalt meg alt det jeg har gjort.» Nå kom de til ham og ba ham bli hos dem, og han ble der to dager.

Mange flere kom til tro da de fikk høre hans eget ord, og de sa til kvinnen: «Nå tror vi ikke lenger bare på grunn av det du sa. Vi har selv hørt ham, og vi vet at han virkelig er verdens frelser.»

Slik lyder det hellige evangelium.

Eg veit ikkje heilt om det skamlause er godt eller dårleg, positivt eller negativt. Det kjem seg vel an på samanhengen:

Eit godt tillaga måltid kan vera skamlaust når sausen er utan både klumpar og usmak. Men ein oppførsel kan derimot vera skamlaus, altså langt utanfor det me har av sosiale rammer for korleis me opptrer.

Skam er derimot berre gale. For eit par veker sidan vart eg venleg korrigert etter å ha lagt ut noko som eg ikkje skulle gjort.

Og så spør eg meg sjølv: Kor lenge skal eg skamme meg over dette? Er det nok med eit par timar, eller må det lengre tid til? Då handlar det om å gremmast, altså straffe seg sjølv.

Skam har lett for å lime seg fast både i sjølvbilete og folkesnakk. Skamma er så tung å hanskast med, og eigentleg skulle me ikkje hatt skam ut over det vesle minimumsmålet som skal til for å ha skamvett så me ter oss skamlaust. Me har så alt for mykje av den, uansett kva gale me måtte ha gjort eller unlatt å gjera.

Det var nok slik for den dama Jesus snakkar med i Sykar. Berre dette at ho kjem åleine til brønnen midt på dagen når ingen andre er der, seier sitt om skamma ho bèr. Og Jesus snakkar med henne om levande vatn lenge før han avslører kva han veit: At denne totalt ukjente, samaritanske kvinna har hatt fem menn og at ho lever i lag med ein mann som ikkje er hennar.

Om ho har rota det til sjølv eller om andre har gjort det, er usagt. Uansett er det skammeleg – sikkert meir då enn det er no.

Men noko har skjedd: Ho har møtt Jesus, ein som snakkar med henne om det levande vatnet han vil gje henne. Ein som møter henne med respekt, sjølv om han veit korleis ho har rota til både livet og samlivet.

Ho fèr inn i byen og seier det skamlaust som nokon: Kom og sjå ein som har fortalt meg alt det eg har gjort! Han skulle vel ikkje vera Kristus?

Mistanken er vakt, og ho blir ikkje kvitt den.

Ho fèr og vitnar om Jesus utan å skamme seg over kva ho viser til: Alt eg har gjort. Han har fortalt meg alt eg har gjort.

Og det er fleire der i byen som kjem til tru på Jesus. Ikkje fordi den skamfulle fortalte, men fordi dei sjølve fekk møte Jesus.

Så bra at denne forteljinga også vart skriven ned og teken vare på for ettertida! Her har me å gjera med eit folk som skammar seg over å vera samaritanarar. Dei veit dei blir sett ned på.

Og så er det ei kvinne som fèr åleine fordi det blir for belastande å prøve å bli med i flokken att. Og endå til vitnar ho i glede om han som har fortalt henne alt ho har gjort – fordi han tydeleg nok visste alt ifrå før.

Og me må gjerne lata denne historia bli ein spore til at me spør oss sjølve: Er det så farleg? Er det så farleg å innrømme for oss sjølve og så for Jesus kva som ligg under skamma vår, kva det er me skammar oss over? Ja, eg pratar om synda, om at me er skuldige både med det me har gjort gale og det me har forsømt.

På same måte som med den framande dama i Sykar, veit Jesus korleis det ligg an med oss også, endå til før me bekjenner synda vår. Han veit det like godt som oss.

Kan me ikkje berre seia det? Tilstå og bekjenne og bli kvitt det?

For det er det som er hensikta: At me skal bli kvitt det. At me skal få nåde til å leggja det ifrå oss i staden for å stri med det sjølve. For det klarer me uansett ikkje. Og kvifor skulle me halde på med det lengre?

Forlat oss vår skyld som vi også forlater våre skyldnere. Orda frå Fadervår har neppe nokon av dykk gløymt.

Og Jesus visste vèl kva han gjorde då han lærte disiplane sine å be på denne måten – han visste så vèl kva han sjølv ville få av omkostningar med å sjølv vera den som bèr skulda. Men det var slik han ville ha det, han ville ha oss tilgitt og frelst.

Heile ideen med å bruke skam og skamløyse som springbrett for denne preika kom frå leseteksta me høyrde lese i starten av gudstenesta. Der skriv Paulus:

For jeg skammer meg ikke over evangeliet. Det er en Guds kraft til frelse for hver den som tror, jøde først og så greker. For i det åpenbares Guds rettferdighet av tro til tro, slik det står skrevet: Den rettferdige skal leve ved tro.

For oss skamfulle er det lite hald i å tru på seg sjølv. Me får heller satse på evangeliet: Guds kraft til frelse. For det var dit han ville ha oss: Inn i frelsa, inn under sine velsignande og evige armar. Amen.